
Тамоюли калидии рушди тамаддуни муосир афзоиши мунтазами на?ши иттилоот ва дониш дар ?амаи со?а?ои фаъолияти и?тисод? мегардад. Ба ин хусусияти ?омеаи муосир такя карда, бисёр му?а??и?он ин тамоюлро «баъдисаноат?», «иттилоот?» ё ?омеае ном мебаранд, ки бар «и?тисоди иттилоот?» асос ёфтааст.
Тан?о ба як ?исми и?тисод мансуб донистани и?тисоди иттилоот?, ки кор бо иттилоот, саноати компютер? ё телекоммуникатсияро фаро мегирад, вазъи во?еии ?олатро инъикос наменамояд. Дар асри XXI иртиботот на тан?о бахши и?тисодиёт, балки худи и?тисодиёт аст. И?тисоди иттилоотиро ?амчун гузариш ба шакли дигари муносибат?ои ?амъият? дарк кардан зарур аст, ки бо та?йири хусусияти ме?нат ва рушди нер??ои исте?сол? ?айду шарт шуда, бо исте?соли во?е? ало?амандии кам ва бо исте?соли иттилооту дониш ало?амандии бештар дорад.
Дар ма?м?ъ бахши та??и?ии «И?тисоди иттилоот?» ба та?лили мазуе бахшида шудааст, ки бизнес ва давлат барои фаъолияти муштарак бо ?омеа ва бо ?амдигар технология?ои иттилоот? ва коммуникатсиониро ч? гуна истифода мебаранд.
Фаъолияти ти?орат? дар шабакаи Интернет ё умуман ?ар гуна шакли раванд?ои бизнесро, ки дар он?о кори муштараки байни субъект?о аз тари?и электрон? сурат мегирад, ?амчун ти?орати электрон? метавон таъриф дод.
Амалисозии транзаксия?ои электронии ти?орат? ва молияв? байни бизнес ва истеъмолкунандагони ни?о? ?ан?з аз аввали рушди шабакаи Интернет о?оз шуда буд. Бахши ти?орати электрон?, ки байни истеъмолкунандагон ва ширкат?о амал? мешавад (Business-to-Consumer, В2С) интернет-ма?оза?о, музояда?ои истеъмол?, агрегат?ои ти?орат?, дилер?ои электрон?, система?ои пардохт ва хидматрасони?ои дигари интернетиро барои шахсони во?е? ташкил меди?ад.
Суръати рушди шумораи истеъмолкунандагони ни?оии шабакаи Интернет, ки ба ми?ёси бозор?ои ти?орати электрон?, рушди система?ои пардохт ва системаи бехатар? таъсир мерасонанду ба амалисозии транзаксия?ои электрон? имкон фаро?ам меоранд, барои рушди ти?орати электронии В2С омил?ои асос? мебошанд.
Фур?ши муста?им барои истеъмолкунандагонро тавассути шумораи камтарини миёнаравон мавриди ?адаф ?арор дода, B2C ба му?аррар намудани нарх?ои ра?обатпазир дар ма?ал?о ва бо истиснои фоизи миёнаравон ба афзудани меъёри даромади чунин ширкат?о имкон фаро?ам меорад.
Интернет- ма?оза?о
Талош?ои нахустини кушодани Интернет-ма?оза?о дар То?икистон ?ан?з ба сол?ои 2000-ум робита доранд, вале то ла?заи кунун? чунин навъи бизнес ба таври ?идд? рушд накардааст, ки сабаби он як ?атор омил?ои объектив? ва субъектив? мебошанд.
?амин тавр, бо ву?уди динамикаи мусбати рушди инфрасохтори шабакав? дар саросари кишвар ва афзоиши шумораи истифодабарони хидмат?ои Интернет дар байни а?ол?, пайдоиши хидматрасони?ои электронии бонк? ва хидмат?ои дигари зарур? сат?и па?ншавии он?о ба он ?адде наздик расида истодааст, ки талабот ба хидматрасони?ои электрон? пешни?оди мувофи?и он?оро ба ву?уд меорад.
?айр аз ин, системаи фав?улъода рушднакардаи хидматрасонии логистик? ба рушди Интернет-ти?орат монеъ мешавад. Ба истиснои хадамоти миллии почтаи КВД «Почтаи То?ик», ки сат?и сифати хидматрасониаш ?аноатбахш нест, ?оло дар кишвар ягон во?ид ширкати ми?ёси ?ум?урияв? нест, ки хадамоти ирсоли бор?ову почтаро таъмин намояд. Дар робита бо о?ози фаъолияти ширкати хусусии на?лиётии ?ДММ Asian Express Terminal, ки автовокзали Душанберо харид ва бозсоз? кард, аз мо?и марти соли 2013 ба амалисозии ?амлу на?ли байниша?рии мусофирон шур?ъ намуда, дар ояндаи наздик э?тимол аст ин со?а то андозае пеш равад.
Омили субъективие, ки ба рушди интернет-ма?оза?о дар То?икистон монеъ мешавад, тафаккури муайяни истеъмол? буда, дар он инъикос меёбад, ки аксари одамон баробари надоштани имконияти ?исмонии арзёб? кардани параметр?ои харид – андоза, сифат ва ?айра («ба ашё нарасида»), ба харидани моле омода нестанд.
Масъалаи ало?идае, ки садди ро?и рушди интернет-ма?оза?о мешавад ?онунан ?ариб, номуайян будани ма?оми он?о низ мебошад. Ин ?ам барои худи со?ибони бизнес ва ?ам барои ма?омоти фискал? ва назораткунанда мушкилот э?од менамояд. Силсилаи ла?за?ои мухолифе ба ву?уд меоянд (шакли ташкиливу ?у?у??, ре?аи андозбанд? ва ?айра), ки дар ?онунгузор? тафсири якмаъно? надоранд ва барои як тараф ?амчун сабаби пешни?оди даъвои беасос ба бизнес, вале барои ?ониби дигар – барои саркаш? аз и?рои ??дадори?ои худи ширкат?о (саркаш? аз пардохти андоз?о ва ?айра) метавонанд хидмат кунанд.
Бо сабаб?ои ин ?о зикршуда ва сабаб?ои дигар дар ?оли ?озир дар То?икистон ягон во?ид интернет-ма?озаи «классик?» кор намекунад. Яъне чунин шакли бизнесе, ки тамоми манти?и зарурии бизнесро барои идоракунии раванди Интернет-ти?орат – интихоби мол дар сайт, барасмиятдарории фармоиш ва амалисозии пардохти нархи мол аз тари?и интернет (тавассути система?ои пардохти электрон? ё ро?и дигаре, ки дар сайти фур?шанда нишон дода шудааст), сипас ирсоли фармоиш, дар бар мегирад. Гузашта аз ин, дар То?икистон ?ан?з намунаи шакл?ои бузургтарин Интернет-ти?орат – Интернет-система?ои ти?орат?, ки бэк-офиси он?о ба бизнес-раванди ти?оратии ширкат (дар ре?аи ва?ти во?е?) пурра ?амгиро шуда бошад, ву?уд надорад.
Якчанд намунаи бизнеси мав?ударо, ки дар То?икистон дорои унсур?ои Интернет-ти?орат ?астанд, шартан ?амчун «квази интернет-ма?оза?о» тавсиф метавон кард. Тафовути асосии он?о аз интернет-ма?оза?ои му?аррар? дар масъалаи пардохти ?а??и амволу хидматрасон? тавассути эккаунт?ои (сурат?исоб?ои) ма?оз? мебошад. ?оло пардохт тан?о аз тари?и офф-
лайн амал? мешавад. Дар та?рибаи ?а?он? ин масъала тавассути системаи ?амён?ои электрон? ?ал шудааст (масалан, КИВИ-?амён?о www.qiwi.ru, система?ои пардохт?ои электронии WebMoney ва ?айра).
Намуна?ое, ки ба маф?уми интернет-ма?оза?о (квази интернет-ма?оза?о) дар То?икистон наздикии бештар доранд, шабака?ои зерини ти?орат? мебошанд:
- Портали хариди Showroom SAVR (www.savr.tj)
- Шабакаи толор?ои ало?аи мо?вораии БУМ (www.boom.tj)
- Хидматрасонии ирсоли гул?ову т??фа?о дар ?удуди Душанбе (www.sendflowers.tj)
?амзамон, намунаи нахустин (ма?озаи SAVR) аз интернет-ма?озаи классик? тан?о бо методи пардохти моли фармоишшуда (пардохти оф-лайн? бо пули на?д) тафовут дорад. Шабакаи ти?оратии boom.tj бо чунин маф?уме мисли «ма?озаи он-лайн?» наздиктар аст, яъне майдон?ои во?еии ти?орат? дорад, вале веб-портал низ барои он?о майдончаи фаъоли ти?орат? буда, дорои имконият?ои васеи интихоби мол ва фармоиши он-лайнист.
?олибан ?амон ширкат?ои ти?оратии То?икистон, ки дар Интернет муарриф? шудаанд, ба ном веб-витрина?о ?астанд, яъне сайт?ои ширкат?ои ти?оратии бо восита?ои веб-дизайн тар?резишуда мебошанд, ки бо ма?м?и мол?ои пешни?одкардаи он?о, сифату нарх?ои он?о метавон шинос шуд, вале тамоми бизнес-манти?и раванди ти?оратиро дар Интернет надоранд. Фаъолияти асосии чунин ширкат?о ба фур?ш тавассути ну?та?ои ти?орат? равона шудааст, вале фур?ши онлайн? то ин ё он андоза пуркунандаи усул?ои анъанавии ти?орат мебошад.
Веб-витрина?ои ширкат?ои То?икистон тавре кор мекунанд, ки баробари аз тари?и сайт ба даст овардани маълумоти муфассал дар бораи мол, барои ба расмият даровардани харид, ба ?ар ?ол, муста?иман тамос гирифтан бо мене?ери ширкат ва ан?ом додани пардохт бо усул?ои анъанав? (оф-лайн) дар шакли на?д ё ?айрина?д? зарур аст.
?амзамон, дара?аи Интернет-?амгироии бизнес дар намуна?ои пешни?одшудаи ширкат?о мухталиф аст. Ба сифати намунаи веб-витрина?ои «пешрафта» ширкат?ои зеринро метавон мисол овард, ки молу хидматрасони?ои худро, аз ?умла тавассути Интернет, пешни?од менамоянд ва бо чунин самт?ои асос? та?сим шудаанд:
- ?олибан фур?ши компютер?о ва/ё техникаи маиш?, иловатан телефон?ои мобил? ва ?айра. (www.bit.tj, www.volna.tj, www.sinon.tj, …);
- ?олибан телефон?ои мобил?, компютер?ои шахсии планшет? ва лавозимоти он?о (www.icom.tj, www.tajset.tj, www.asiaset.tj…);
- ме?монхона?о (www.hoteltojikiston.tj, www.hotel-mercury.tj, www.hyatt.tj, …);
- масоле?и ?унармандон (www.depamiri.org)
То андозаи камтар, ба со?аи Интернет-ти?орат чунин ширкат?оеро метавон дохил кард, ки дар портал?ои он?о тан?о иттилооти аввалия – фе?рист ва хусусияти мол?о, инчунин иттилоот дар бораи ширкат (нишон?, макони ?ойгиршав? ва ?айра) низ пешни?од шудааст, вале баъзан ?атто нархи ма?сулот (ё нархномаро ?амчун санади ало?ида боркаш? кардан
лозим меояд) нест, имконияти фармоиши онлайнии мол?ову хидматрасони?ои дигар бар ?ой надорад.
Намуна?ои чунин навъи захира?о, веб-витрина?ои сат?и аввалия:
www.nst.tj, www.fg-group.tj… (таъмини компютер?о, оргтехника ва нармафзор)
www.softline.tj, www.chance.tj… (нармафзор, аз ?умла, нармафзори тахассус? – 1С ва ?айра)
www.plazma.tj, www.aloexpress.tj… (телефон?о ва лавозимоти мобил?)
www.canon.tj… (техникаи видеоиву суратгир?, техникаи корго?? ва ?айра)
Дар му?оиса бо маълумоти гузориши Омодагии электрон?-2010, дар ?оли ?озир як ?атор захира?ои интернет-ма?оза?ои фур?ши лавозимоти хатнавис? (www.nt.tj, www.officekrause.tj), фаъолияти худро ?атъ кардаанд, сайт?ои як ?атор ме?монхона?ои бузург кор намекунанд ё аксар дастнорасанд (www.vefacenter.tj, www.asiagrandhotel.tj …).
Пешрафтро дар расонидани хадамоти электрон? ба ша?рвандон дар со?аи хариди чипта?ои ?авопаймо ?айд кардан зарур аст. Дар ?оли ?озир ?ар ду ширкати ?авопаймоии То?икистон – ширкати ?авопаймоии миллии ?СШК «То?ик Эйр» (www.tajikair.tj) ва оператори хусусии «Сомон Эйр» (www.somonair.com) хидматрасонии фармоиши онлайн? ва пардохти чипта?ои ?авомаймоиро тавассути корт?ои электронии бонк? дар сайт?ои худ татби? кардаанд.
Навъи комилан нави хидматрасон? барои То?икистон, ки ба ти?орати электрон? дахл дорад, кори портали www.arzon.tj – хидматрасонии тахфиф?ои махсус мебошад. Бо ёрии хидматрасонии ARZON истифодабарандагон метавонад ?ангоми истифодаи хидмат?ои гуногун – боздиди кинотеатр?о, ?а?вахона?о ё тарабхона?о, ма?оза?ои либос?ои м?д ва ?атто SPA-салон?о, тахфиф?о ба даст оранд.
Тахфиф?о тавассути терминали система?ои пардохти электрон? (дар ?оли ?озир тан?о ширкати TajPay) харида мешаванд, ба телефони муштар? паёмаке бо рамз ворид мешавад, ки купони тахфиф аст ва он минбаъд барои фур?шандаи хидмат?о (масалан, дар тарабхонаи интихобшуда) пешни?од карда мешавад. Тахфиф?о дар давраи аксия?ои муайян пешни?од мешаванд ва дар доираи аз 15 то 50% аз арзиши асосии молу хидматрасон? та?йир мехуранд.
Хидматрасонии нави ?ойгирсозии эълон?о дар р?знома?ои рекламаро ба таври ало?ида зикр кардан зарур аст. «Рекламная газета» дар сайти худ (http://rg.tj/news/web/) ба муштариёнаш хидматрасонии навро пешни?од менамояд – имконияти ?олаб?ои дар интерфейси сайт тар?резишударо истифода бурда, пур кардани матни эълон, гирифтани иттилоот дар бораи нархи хидматрасон?, сипас ба даст овардани рамзи пардохт, вале пардохт тавассути терминал?ои пардохт амал? мегардад.
аз — Ereadiness-2012
Добавить комментарий