Терминологияи компютер? ва ТИК

Баъд аз сол?ои 1928-1930 — гузаштан аз ?уруфоти форсии то?ик? ба ?уруфоти лотин? ва сол?ои 1939-1940 аз ?уруфоти лотин? ба кирил? дар ?ум?урии Точикистон душвори?ои ?у?атгузор? пайдо шуд. Локин баъд аз ?абули ?онуни забони то?ик? дар 1991, имлои то?ики р? ба с?и бе?буди овард.

Ба?ри рушди фар?анги иттилоот? ва имлои забони то?ик?, ки ал?ол рушд ёфта истодааст, мо хостем номг?и асосии терминалогияи компбтериро нашр намоем.

Агар дар ин ?адвал ягон хатоги ё камбуди дарёфтед, шумо метавонед ба мо нависед. Са?ми ?ар яки шумо барои бе?буди сохтани лу?ати компютер? ё ин ки терминалогияи технология?ои иттилоотиву коммуникатсион?/компютери зарур аст.

Access	дастрас?	??????
APN (точка доступа)	ну?таи дастрас?	????? ??????
Application (приложение, эппс)	абзорак	??????
Attachment	пайваст, замима	?????? ?????
Back-space	тугмаи баргашт	????? ?????
Batch communication(s) (пакетная передача данных)	инти?оли бастаии дода?о	?????? ?????? ??????
Browser	мурургар	??????
Computer	роёна	??????
Cursor (курсор)	пайкон, нишонгар	?????? ??????
Database (база данных)	пойго?и дода?о	?????? ??????
Dial—up connection (коммутируемое соединение)	иттисоли телефун?	????? ?????
Domain	домана	?????
Download	боргир?	???????
File	парванда	??????
Folder	п?ша	????
Hacker	рахнагар	??????
Hardware	сахтафзор	????????
Help	ро?намо	??????
Information communication technologies (ICT)	фанноварии иртиботот ва иттилоъот (фово)	?????? ??????? ? ???????? (????)
Install	насб кардан	??? ????
Internet service provider	фаро?амсози хадамоти интернет	???????? ????? ???????
Internet traffic	тараддуди интернет? (тараддуд ба маънии омадушуд ё рафтуомад аст)	???? ????????
Keyboard	саф?акалид, тахтакалид	????????? ????????
Like (in Facebook)	Меписандам (пешни?од: «писанд» бе?тар аз «меписандам» аст)	???????
Link (ccылка)	Пайванд	?????
Login	Вуруд	????
Logout	Хуру?	????
Mouse (мышка)	М?швора	???????
Network (сеть)	торона, шабака	??????? ????
Online	бархат(т)	????
Operating system	сомонаи омил, системомил	??????? ????? ?????????
Password (пароль)	Гузарвожа	???????
Portal	Дарго?	?????
Printer	Чопгар	?????
Provider	Фаро?амсоз	????????
RAM (Random Access Memory)	рам (?ДТ — ?офизаи дастрасии тасодуф?)	?? — ?????? ?????? ??????
Search (поиск)	?усту??	??????
Search еngine (поисковая система Google, Yahoo! etc)	?усту??гар	????????
Send	фиристодан (амр?: «Бифирист»)	???????? ????: ?????
To share	?амхон кардан; ба иштирок гузоштан	?????? ????? ?? ?????? ??????
Software	Нармафзор	????????
Space bar (пробел)	тугмаи фосила	????? ?????
Spam	?арзнома	???????
Support	Пуштибон?	???????
System (система)	Сомона	??????
Tag	барчасп	?????
To attach	пайваст кардан, замима кардан	????? ????? ????? ????
To download	боргир? кардан, пиёда кардан	??????? ????? ????? ????
To upload	боргузор? кардан, коштан	???????? ????? ?????
Upload	боргузор?	????????
User	Корбар	?????
User name	номи корбар	??? ?????
Weblog	Торнигор	???????
Website	торнамо (на торнома), вебго?	??????? ?????
Wireless connection (беспроводная связь)	иттисоли бесим, иртиботи бесим	????? ?????? ?????? ?????
Hyperlink	Абарпайванд — Навъе пайванд, ки рўи калимот ва ашколи як са?ифаи Веб дар назар гирифта мешавад. Ва ба хонанда имкон меди?ад, ки ба соддагй аз як са?ифа ба са?ифаи дигар гузарад.
Hypertext	Абарматн — Матне, ки шомили абарпайванд?ост ва ба корбар ичозат меди?ад, ки ба осонй аз матне ба матни дигар биравад.
Tool	Абзор — Яке аз гузина?ои тасвирй, ки ба кумаки он метавон ба имконоти ихтисосии як нармафзор даст ёфт.
Redo	Аз нав — Яке аз гузина?ои навор, ки боиси такрори охирин фармони ичрошуда мешавад. ( Повторить).
Trojan horse	Аспи троянй — Бадафзоре, ки худро нармафзори ?онунй чилва меди?ад. (Вирус).
Device	Афзора — ?ар дастго? ё чизи дигаре, ки ба роёна пайваст шавад. Девайс. (Барои мисол «модем»).
Device driver	Афзорарон — Чузъи нармафзоре, ки додарасониро дар афзораи чонибй ё иртиботй назорат мекунад.
Joystick	А?рамак — Афзораи ишораии а?раммонанде, ки дар ?ама чи?ат?о ?аракат мекунад ва ?идояткунандаи ишорагар ё дигар нишона?ои намоишй аст.(Чойстик).
Malicious ware	Бадафзор — Нармафзоре, ки барои тасаллут бар сомонаи омили роёна ё осеб расонидани он бидуни ого?й ё таъбиди корбар ба кор меравад. (Масалан: Вируси «Аспи троянй»).
Add on	Барафзо — Барномае, ки бо та?йири кўчак дар барномаи пешин мўчиби бе?буди он мешавад ва вижаги?ои тоза ба он мебахшад.
On line	Бархат — Вазъият ё ?олати васл будан ба роёнаи марказй.
Copi and paste	Бардор ва бичаспон — Рўбардоркунй аз шайъе, ё матолибе аз як чо ва гузоштани он дар чои дигар.
Cut	Буридан — Чудо кардани ?итъае аз матн ё нигора барои ?азф ё чобачоии он.(Вырезать).
Computer programming	Барномасозии роёнай — ?унар ва илму фанни та?ияи барнома?ои роёнай. (Компютерное программирование).
Antivirus sotware	Барномаи зиддивирус — Барномае, ки мў?тавиёти диски сахтро чўстучў мекунад, то бадафзор?ои он, бавижа вирус?оро пайдо кунад, аз байн бибарад, ё бекор намояд. (Барои мисол, «Касперский» ё «Nod32»).
Banner	Барнамо — Навъе ога?й, ки маъмулан ба сурати мустатили собит дар чой?ои муайяне аз са?ифаи Веб намоён мешавад. (Баннер).
Go	Бирав — Яке аз гузина?ои наворабзор /tool bar/, ки дастури рафтан ба нишонаи таъиншударо меди?ад.
Export	Бурунбурд — Яке аз зергузина?ои парванда, ки барои ирсоли як парвандаи ?амро? бо та?йири ?олаб аз нармафзори чорй ба нармафзори дигар ба кор меравад. (Экспорт).
Output	Бурундод — Иттилооти тавлидшуда ба василаи барномаи роёнай.(Ба истило?и русй: «Выход»).
Clipboard	Буридадон — Парванда, ё бахше аз ?офиза, ки дода?о, пеш аз он ки дар ма?алли дигар рўнавишт гарданд, мува??атан дар он чо ниго?дорй мешаванд.
Close	Бастан — Яке аз зергузина?ои парванда, ки барои поён додани кори парвандаи чорй истифода мешавад.
Exsploit	Ба?рачў — Нармафзоре, ки ба ?ифра?ои амниятии сомона ё нармафзор?ои дигар нуфуз ва аз он?о истифода мекунад.(Мисол: «Internet Exsplorer» ё «Opera»).
Real-time	Бедиранг — Вижагии амалиёте дар як сомона, ки дар он мачмўи замон?ои куниш ва вокуниши як во?иди амалиётии чорй бузургтар аз ?адди аксари таъхири мачоз бошад.
Maximize	Бешина кардан — Табдили андозаи равзана ба бузургтарин ?адди он, ки маъмулан тамоми пардаро дар бар мегирад.
Open	Боз кардан — Яке аз зергузина?ои парванда, ки барои кушодани парвандаи мавчуд ба кор меравад.(Открыть).
Cut and paste	Бибур ва бичаспон — Чудо кардани як шайъ ё матлаб аз як чо ва гузоштани он ба чои дигар.
Web cam	Веббин — Дастго?и тасвирбардорй, ки ба роёна васл мешавад ва бурундоди он ?обили дарёфт ва дидан дар му?ити Интернет аст. (Вебкамера).
Web site	Вебго? — Маконе дар Интернет, ки шахс ё ширкате иттилооти худро дар он ?арор меди?ад. (Вебсайт).
Weblog	Вебнавишт — Ёддошт?ои шахсй дар му?ити Веб ба тавре ки барои ?амагон ?обили дастрасй бошад.(Веблог).
Web TV	Вебизион — Сомонаи пахши барнома?ои телевизионй дар му?ити Веб.
Undo	Вогард — Яке аз гузина?ои навор, ки боиси бекор шудани охирин фармони ичрошуда мегардад.(Отменить).
Word	Вожапардоз — Нармафзори махсуси вожапардозй (Ворд).
Interface	Восит, миёно — Марзи муштарак миёни ду ё якчанд сомона, ки имкон меди?ад ду сомона (инсон ё мошин ) ба нав?е бо якдигар муртабит шаванд, ки битавонанд бо ?ам кор кунанд. (Интерфейс).
Input	Вурудй — Сахтафзоре, ки барои вуруди дода?о ба сомона тарро?й мешавад.(Вход).
Internet	Интернет — Шабакаи ча?онии роёна?ои муташаккил аз теъдоди зиёди шабакаи роёнаии ба ?ам пайваста ва густарда дар сат?и ча?он.
Minimize	Камина кардан — Табдили андозаи равзана ба хурдтарин ?адди он.
Encoder	Кодбанд — Шахс, ё барнома, ё нармафзор, ё дастго?и табдили иттилоот ба сурате дигар ва бар асоси рамзгузории муайян.
Decoder	Кодкушо — Шахс, ё барнома, ё нармафзор, ё дастго?и мубаддалкунандаи иттилооти рамзбандишуда ба сурати пеш аз рамзбандй.
Modem	Модем (Шакли ихтисоршудаи «модулятор-демодулятор) — Василае барои табдили иттилооти ра?амй ва дугонй ба аломат?ои савтию намой дар хутути телефон.
Mouse	Муш — Дастго?и электронии хурде, ки ба роёна пайваст мешавад ва бо ?аракат додани он битавон маконнаморо рўи саф?аи намоиш чо ба чо кард ва бо тугма?ои он ба система фармон дод.
OCR-optical character recognition	Навиштахонии нурй — Муба??асе дар роёна,ки ба хондани худкори матни чопй ё дастнавис ва табдили он ба сурати ?обили пардозиш барои роёна мепардозад. ) ОКР.Система распознавания речи).
View	Намо — Сурати намоишии са?ифаи намоиши шомили равзана?о, гузинагон ва на?шак?о.
JPEG-Joint Photographic Experts Group	Намодис — Стандарти ?олаби парванда, алгоритми стандарти созмони ча?онии стандарт ва итти?одияи байналмилалии мухобирот барои тасвир?ои собит, ки ба далели ?обилият?ои олии фишурдасозй бисёр роич аст.
MPEG-Moving Picture Experts Group	Намово — Мачмўае аз стандарт?ои созмони ча?онии стандарт ва итти?одияи ча?онии мухобирот барои фишурдасозии савт?о ва тасвир?ои мута?аррик.
LCD-liquid crystal displau	Намоишгари булўри моеъ. Намоб — Навъе намошгари муташаккил аз ду вара?аи моддаи ?утбанда, ки ма?лули булўри моеъ миёни он ду ?арор дорад. ( ЖКД- Жидко-кристалный дисплей).
Software	Нармафзор — Мачмўае муташаккил аз барнома?о ва ?авоид ва рўя?о ва мустанадоти марбут ба амалиёти як системаи додапардозй.
Icon	На?шак — Тасвири кучак ба рўи са?ифаи намоиш, ки намояндаи шайъ ё барномае бошад. (Икон).
Address	Нишонй — Адад ё намоде, ки макони муайяне аз ?офизаро мушаххас кунад ва бо ручўъ ба он битавон ба мў?тавои он макон даст ёфт.(Адрес).
URL-uniform resource locator	Нишонии Веб — Мачмўае аз нависа?о, ки макон ё нишонии муайяне дар интернет ва ро?и дастёбй ба он манбаъро нишон меди?ад.
MP3-Motion Picture…3	Ово-3 — Алгоритми фишурдасозии ра?амии савт, ки ба зарб?ои фишурдасозии 12 мерасад ва дар айни ?ол кайфияти садоро ?ифз мекунад. (МП3).
Home page	О?оза — Нахустин са?ифаи иттилооти як фард ё созмон дар шабакаи интернет.
Link	Пайванд додан — Иртибот додани ду чузъ нармафзор ё сахтафзор.
File	Парванда — ?олаби иборат аз дода?ои муайян дар шакли матн, аъдод ва тасвир?о. (Файл).
Anti-spam	Под?ирз — Мачмўаи равиш?ои му?обила бо нома?ои электроникй, ки бе ичозати шахс ва маъмулан барои эчоди мушкил фиристода мешаванд. (Анти-спам).
Monitor	Поишгар — Дастго?е барои поидан ва намоиши мушо?ида?ои фаъолият?ое дар сомонаи пардозишй ба манзури та?лил?ои баъдй.
Window	Равзана — Ма?дуда?ои мустатили шакл дар парда, ки намоишгари кори муайяне аст.
Internet Service Provider.ISP	Расонандаи хадамоти интернетї. РХИ. — Ширкате, ки дастрасй ба хадамоти интернетиро барои корбарон фаро?ам месозад.
Hacker	Рахнагар — Даст ёфтани ?айримачози шахсе ба дода?о, ки маъмулан ба ?асди тахриб ин корро мекунад.(Хаккер).
Microchip	Резтароша — Тарошае дар ми?ёси микроскопй. (Микрочип)
Driver	Ронанда — Барномае, ки афзораро ба кор меандозад ва ?идоят мекунад.(Драйвер).
Computer	Роёна — Дастго?е барои пардозиши худкори дода?о.(Компютер).
Notebook computer	Роёнаи китоб? — Роёнаи шахсии кучак, сабук ва ?обили ?амл, ки маъмулан ба андозаи як китоб бошад. /Ноутбук).
Operating system	Сомонаи омил — Барномае барои мудирияти бахш?ои сахтафзорй ва нармафзории роёна. (Операцонная система).
Database management system.DBMS	Сомонаи мудирияти додагон. СМДГ — Сомонае барои пуштибонй аз эчод ва дастёбй ва ниго?дорй ва назорати додагон ва тас?или ичрои барнома?ои корбурдй бо ба?рагирй аз дода?ои ин додагон.
Hardware	Сахтафзор — Куллияи ачзои физикии роёна аз ?абили бахш?ои электроникй ва электромагнитй монанди тахтамадор ва дастго??ои чонибиву вурудию хуручй. (Платы «вход»-«выход»).
Circuit board	Тахтамадор — Са?фае аз чинси пластика, ки барои ?арор додан ва муттасил сохтани мачмўае аз тароша?о ва дастго??ои дигар дар роёна ба кор равад. (Плата).
Chip	Тароша — ?итъаи кучаке аз силис ё мадор?ои электрикии мучтамаъ, ки дар сохти роёна ба кор равад. (Чип).
Full screen	Тамомпарда — Андозае аз равзана, ки тамоми пардаро фаро мегирад. (Полный экран).